Elektrozaczepy, rygle i elektromagnesy do drzwi

Nieodłączną częścią systemu domofonowego są drzwi wejściowe lub furtka. Zabezpieczają one strefę chronioną przed wejściem osób niepożądanych. Również większość systemów kontroli dostępu służy do kontrolowania drzwi lub krat oddzielających strefę niechronioną od chronionej.

Przegrody stosowane w systemie kontroli dostępu muszą być odporne na narażenia i być przystosowane do natężenia ruchu osobowego występującego na kontrolowanym przejściu. Jeżeli zadaniem systemu jest ochrona większych wartości, wówczas drzwi muszą być odpowiednio odporne na próby sforsowania, no i oczywiście odpowiednio osadzone. Wskazane jest również, aby drzwi otwierały się za zewnątrz. W takim przypadku będą bardziej odporne na napór, bowiem siły będą przenosić się na futrynę.

Do blokowania drzwi stosuje się najczęściej:
- elektrozaczepy,
- rygle elektromagnetyczne,
- elektromagnesy do drzwi (zwory elektromagnetyczne).

Elektrozaczepy

Wśród elektrozaczepów i rygli elektromagnetycznych można rozróżnić normalnie zamknięte (otwarcie wymaga podania napięcia) oraz normalnie otwarte - rewersyjne (zamknięcie wymaga podania napięcia). Elektrozaczepy i rygle elektromagnetyczne normalnie zamknięte są powszechnie stosowane w systemach domofonowych. Otwarcie wejścia do chronionego obiektu wymaga doprowadzenia napięcia w celu zadziałania rygla. Wyjście jest - w najprostszym przypadku - realizowane za pomocą klamki umieszczonej od strony chronionej.

Elektrozaczepy i rygle elektromagnetyczne normalnie otwarte - rewersyjne są stosowane do blokowania przejść z ewentualną funkcją ewakuacyjną. Urządzenia takie są zamknięte tylko wtedy, gdy doprowadzone jest do nich napięcie zasilające. Po zdjęciu zasilania lub zniszczeniu (np. przepaleniu) przewodów zasilających blokady takie się otwierają. Należy jednak pamiętać, że do ciągłej pracy wymagają - w przypadku spodziewanych zaników napięcia zasilającego - zastosowania zasilania awaryjnego.

Elektrozaczepy występują w kilku wersjach wykonawczych. Najczęściej spotyka się:
- elektrozaczep zwykły - zwolnienie zaczepu i otwarcie drzwi następuje po doprowadzeniu napięcia zasilającego,
- elektrozaczep z pamięcią - "pamięta" sygnał zwalniający do czasu otwarcia drzwi, pamięć jest kasowana po otwarciu i ponownym zamknięciu drzwi - zaczep wraca do pozycji zamkniętej (takie rozwiązanie jest przydatne zwłaszcza przy sterowaniu impulsowym, np. w systemach 2-przewodowych),
- elektrozaczep z wyłącznikiem - po przesunięciu blokady zaczep jest otwarty bez zasilania, nie ma więc konieczności otwierania drzwi przyciskiem z unifonu (przydatne np. przy prowadzeniu działalności usługowej w domu, na czas której zaczep jest odblokowany na stałe),
- elektrozaczep z wyłącznikiem i pamięcią (kombinacja funkcjonalności dwóch poprzednich wersji).

Elektrozaczepy normalnie zamknięte

Na powyższych fotografiach przedstawiono wybrane modele elektrozaczepów z rodziny symetrycznych i niesymetrycznych renomowanej polskiej firmy BIRA. Elektrozaczep BIRA-S12VAC/DC służy do zdalnego przewodowego otwierania drzwi, szafek lub furtek. Jest stosowany w systemach kontroli dostępu, domofonach i wideodomofonach. Ma on symetryczną budowę i stalowy zaczep regulowany w zakresie 4mm. Regulacja umożliwia korektę położenia zaczepu względem języka klamki, zdecydowanie ułatwia montaż i umożliwia idealne dopasowanie do języka zamka drzwiowego.

Z kolei elektrozaczep BIRA-12AC-W EL1-003 nie ma regulacji, lecz ma większą wytrzymałość mechaniczną. Elektrozaczepy serii EL1 BIRA mają elementy ze stali spiekanej. Dzięki temu wytrzymałość urządzeń podstawowych wynosi minimum 6000N (nacisk około 611kg). Charakteryzują się wytrzymałością minimum 200 tys. cykli otwarcie-zamknięcie. Mogą być więc z powodzeniem stosowane do drzwi wejściowych w budownictwie wielorodzinnym oraz lokalach użytkowych.

Do mocowania elektrozaczepów do futryny służą różnego rodzaju płaskowniki i kątowniki. Są one wykonywane w wielu wersjach (długie i krótkie, do drzwi lewych i do drzwi prawych). Dobiera się je w zależności od konkretnych potrzeb montażowych.

Blachy mocujące do elektrozaczepów


Płaskownik do rygli BIRA
Płaskownik do elektrozaczepów BIRA

Kątownik do rygli BIRA
Kątownik do elektrozaczepów BIRA

W celu zamontowania elektrozaczepu należy wykonać otworowanie w ościeżnicy w miejscu styku z językiem zamka drzwiowego. Odległość między skrzydłem drzwi a ościeżnicą w miejscu, gdzie zaczep opiera się o język zamka drzwiowego powinna wynosić około 3-5mm. Odległość między skrzydłem drzwiowym a ościeżnicą powinna wynosić około 2mm (po uwzględnieniu uszczelek). Zaczep elektrozaczepu po zamknięciu drzwi nie może być naprężony. Język zamka drzwiowego nie powinien naciskać na zaczep. 

Sposób montażu elektrozaczepu BIRA
Sposób montażu elektrozaczepu BIRA

​W przypadku stosowanych dotychczas klasycznych elektrozaczepów pojawiała się konieczność wykonania wycięcia w ościeżnicy. Wymagało tego poprawne funkcjonowanie elektrozaczepu. W przypadku na przykład drzwi aluminiowych odsłaniało się w ten sposób niezabezpieczone aluminium, co nie było korzystne ani ze względów estetycznych, ani ze względu na wpływy warunków atmosferycznych. Problem ten jest ograniczony lub nawet rozwiązany w przypadku nowoczesnych rygli radialnych, Przykładem takiego rozwiązania są nowe elektrozaczepy JiS serii 1400RF. W tym przypadku podczas otwierania rygiel chowa się we wnętrzu obudowy i nie wychyla się poza nią.

Różnica między elektrozaczepem klasycznym i radialnym


Elektrozaczep klasyczny JiS
Elektrozaczep klasyczny JiS

Elektrozaczep radialny JiS
Elektrozaczep radialny JiS

Elektrozaczepy rewersyjne (normalnie otwarte)

Elektrozaczep rewersyjny MCM 611 12VDC jest przeznaczony do stosowania jako element wykonawczy w systemach kontroli dostępu oraz przy wyjściach ewakuacyjnych. Jest przeznaczony do zdalnego odryglowywania drzwi i furtek. Elektrozaczep MCM 611 12VDC jest normalnie otwarty (NO) bez zasilania, zatem zamknięcie wymaga podania napięcia zasilającego. Przy pracy ciągłej wskazane jest stosowanie zasilania awaryjnego w celu zapewnienia kontroli nad drzwiami w przypadku zaników napięcia zasilającego.

Elektrozaczep 1561 12VDC JIS serii High Security jest przeznaczony do systemów kontroli dostępu. Jest on odblokowywany po zdjęciu napięcia zasilającego. Solidna, wzmocniona konstrukcja elektrozaczepu oraz podwyższona wytrzymałość do 1000kg sprawiają, że to urządzenie doskonale nadaje się do ciężkich drzwi wejściowych, np. metalowych drzwi w pomieszczeniach przemysłowych. Elektrozaczep 1561 12VDC JIS jest wyposażony w czujnik sygnalizujący otwarcie lub zamknięcie drzwi.

Ponieważ często spotykamy się z różnymi opiniami, które drzwi są lewe, a które prawe, zatem na poniższym rysunku podajemy naszą interpretację tego zagadnienia.

Drzwi prawe i drzwi lewe - rozróżnianie
Jak rozróżnić drzwi lewe i drzwi prawe

Rygle elektromagnetyczne

Alternatywą dla klasycznych elektrozaczepów coraz powszechniej stają się rygle elektromagnetyczne trzpieniowe. Mogą też być ich uzupełnieniem w przejściach wymagających dodatkowego zabezpieczenia elektromechanicznego. Wbudowany elektromagnes pod wpływem przyłożonego napięcia wypycha lub wciąga - w zależności od typu urządzenia - ruchomy trzpień. Ten trzpień wchodząc w otwór w skrzydle drzwi zabezpiecza je przed nieuprawnionym otwarciem. Rygle występują w dwóch wersjach. Rygle standardowe (normalnie zamknięte bez napięcia - NC) odblokowują drzwi po doprowadzeniu napięcia. Rygle rewersyjne (normalnie otwartebez napięcia - NO) zabezpieczają drzwi po podaniu napięcia.

Przedstawiony na poniższym rysunku rygiel elektromagnetyczny JEB-220 Jantek jest wyposażony w funkcję automatycznego zamykania z regulacją czasu opóźnienia. Czas opóźnienia może być zmieniany i wynosić 0, 3, 6 lub 9 sekund. Ma także sygnalizację zamknięcia i otwarcia. Rygiel JEB-220 Jantek jest ponadto wyposażony w blokadę przed zadziałaniem przy niewłaściwym położeniu drzwi.

Rygle elektromagnetyczne trzpieniowe rewersyjne

Rygiel elektromagnetyczny rewersyjny JEB-220 Jantek odblokowuje drzwi po zaniku napięcia zasilającego. Jest zamykany po podaniu napięcia zasilającego; wtedy wysuwa się trzpień. Może być zatem stosowany w systemach kontroli dostępu, w wyjściach ewakuacyjnych i przeciwpożarowych. Rygiel jest wyposażony w funkcję automatycznego zamykania z regulacją czasu opóźnienia zamykania oraz sygnalizację zamknięcia i otwarcia. Ma również blokadę przed zadziałaniem przy niewłaściwym położeniu drzwi. Zamknięcie następuje dopiero po domknięciu drzwi. Podczas pracy ciągłej należy zapewnić zasilanie awaryjne. Rygiel elektromagnetyczny JEB-220 JANTEK może być stosowany do drzwi drewnianych, stalowych oraz wykonywanych z aluminium i PVC. Może być montowany zarówno w pozycji poziomej, jak i pionowej.

Również rygiel elektromagnetyczny JEB-250 Jantek może pracować zarówno w pozycji pionowej, jak i poziomej. Rygiel elektromagnetyczny trzpieniowy JEB-250 Jantek jest wyposażony w sygnalizację stanu zamknięcia i otwarcia drzwi (czujnik normalnie otwarty NO). Rygiel jest wyposażony w zabezpieczenia przed przepięciami i zmianą polaryzacji napięcia zasilającego.

Zasada działania rygla JEB-250 Jantek
Zasada działania rygla elektromagnetycznego JEB-250 Jantek

Dostępne są również rygle elektromagnetyczne trzepieniowe normalnie zamknięte (otwarcie wymaga podania napięcia). Są to wersje JEB-220K i JEB-250K. Na wypadek zaniku zasilania są one wyposażone w możliwość otwierania za pomocą klasycznej wkładki bębenkowej.

Rygle elektromagnetyczne trzpieniowe na wkładkę bębenkową

​Przedstawione powyżej rygle elektromagnetyczne wpuszczane nie wyczerpują oczywiście wszystkich dostępnych wersji. Produkowane są również rygle elektromagnetyczne trzpieniowe przeznaczone do montażu nawierzchniowego. Dostęne są też dodatkowe uchwyty do rygli, w tym na przykład uchwyty do montażu na drzwiach szklanych.

Elektromagnesy do drzwi

Nieco łatwiejsze w projektowaniu i realizacji są przejścia blokowane za pomocą elektromagnesów. Mogą one z powodzeniem zastępować elektrozaczepy czy rygle elektromagnetyczne rewersyjne. Zasada działania elektromagnesu do drzwi (zwory elektromagnetycznej) polega na przyciąganiu płytki przez elektromagnes. Elektromagnes jest przymocowywany do futryny, zaś płytka metalowa do skrzydła drzwi. Przy małym poborze prądu elektromagnesy do drzwi (zwory elektromagnetyczne) zapewniają wytrzymałość na rozerwanie od poniżej 100 do aż 2000 kilogramów.

Elektromagnesy do drzwi działają po doprowadzeniu napięcia zasilającego. Elektromagnes do drzwi (zwora elektromagnetyczna) po doprowadzeniu napięcia zasilającego wytwarza pole elektromagnetyczne przyciągające metalową płytkę. W ten sposób zabezpiecza drzwi przed otwarciem. Po zaniku zasilania przyciąganie ustaje i drzwi pozostają otwarte. Z tego też względu elektromagnesy do drzwi doskonale nadają się do wyjść ewakuacyjnych, przeciwpożarowych w budynkach użyteczności publicznej. Ponadto dobrze sprawdzają się w przypadku przejść o dużym natężeniu ruchu.

Elektromagnesy do drzwi nie mają ruchomych elementów mechanicznych, jak na przykład elektrozaczepy czy rygle elektromagnetyczne. Dzięki temu elementy urządzenia praktycznie się nie zużywają. Takie rozwiązanie eliminuje konieczność stałej konserwacji elementów wykonawczych, jak to jest w przypadku elektrozaczepów i rygli elektromagnetycznych. Elektromagnesy mogą być montowane przy drzwiach wykonywanych z wszelkiego rodzaju materiałów, w tym z drewna, stali, aluminium, szkła lub tworzyw sztucznych. Mogą również z powodzeniem służyć do zabezpieczania różnego rodzaju drzwi ażurowych.

Urządzenia te składają się z właściwego elektromagnesu z rdzeniem i nawiniętą cewką oraz z płytki zwierającej montowanej na skrzydle drzwi.

Poniższy rysunek przedstawia prawidłowy sposób podłączenia elektromagnesu do przycisku wyjścia lub systemu kontroli dostępu. Rozłączanie powinno być realizowane na wyjściu zasilacza stałoprądowego. Wciśnięcie przycisku wyjścia odłącza zasilanie elektromagnesu i zwalnia w ten sposób kontrolowane drzwi. Oczywiście obwód zasilania może być rozłączany za pomocą kontrolera dostępu.

Prawidłowe podłączenie elektromagnesu do przycisku wyjścia lub systemu kontroli dostępu

Nie należy zaś przycisku wyjścia podłączać w sposób przedstawiony na poniższym rysunku.

Nieprawidłowe podłączenie elektromagnesu do przycisku wyjścia lub systemu kontroli dostępu

Na poniższych fotografiach przedstawiono elektromagnesy do drzwi pojedynczych i podwójnych.

Elektromagnes do drzwi EL-350S Scot jest przeznaczony do stosowania w systemach kontroli dostępu. Z powodzeniem może zastępować rygle elektromagnetyczne rewersyjne. Drzwi otwierają się po zaniku napięcia zasilającego podawanego na elektromagnes. A zatem zwory elektromagnetyczne EL-350S mogą być stosowane na przykład do blokowania wyjść ewakuacyjnych w budynkach użyteczności publicznej. Zwora elektromagnetyczna do drzwi EL-350S Scot składa się z elektromagnesu montowanego na ramie drzwi oraz metalowej płytki montowanej na skrzydle drzwi. Zasilona cewka elektromagnesu przyciąga płytkę przymocowaną do skrzydła chroniąc w ten sposób drzwi przed otwarciem przez osoby nieuprawnione.

Podwójna zwora elektromagnetyczna EL-800DSL Scot typu DUAL umożliwia równoczesne lub niezależne otwieranie skrzydeł drzwi dwuskrzydłowych. Drzwi otwierają się po zaniku napięcia w systemie kontroli. A zatem zwora może być stosowana w wyjściach ewakuacyjnych, w budynkach użyteczności publicznej. Zwora elektromagnetyczna EL-800DSL Scot wyposażona jest w przekaźnik elektromagnetyczny NC, który może być wykorzystany w systemie kontroli dostępu do informowania o otwarciu / zamknięciu sterowanych drzwi. Na obudowie zwory elektromagnetycznej znajduje się ponadto dwukolorowa dioda informująca o stanie wejścia. Zamknięcie drzwi jest sygnalizowane kolorem zielonym. Jeżeli drzwi zostaną otwarte lub będą niedomknięte, dioda będzie świecić kolorem czerwonym. Jeżeli cewka zwory elektromagnetycznej nie jest zasilana (np. podczas trwania impulsu sterującego) - dioda nie świeci.

W zależności od potrzeb wynikających z rodzaju drzwi i sposobu ich otwierania stosuje się różnego rodzaju uchwyty montażowe do elektromagnesów:
- uchwyt typu L do drzwi otwierających się na zewnątrz (dodatkowy element do montażu elektromagnesu na boku ościeżnicy),
- uchwyt typu ZL do drzwi otwierających się do wewnątrz (L do montażu elektromagnesu na boku ościeżnicy i Z do montażu metalowej płytki powyżej skrzydła drzwi),
- uchwyt typu UL do drzwi szklanych (do montażu metalowej płytki na drzwiach szklanych grubości 8...15mm).

Poniższe rysunki przedstawiają różne uchwyty do elektromagnesów oraz sposób ich montażu.


Uchwyt montażowy typu L do elektromagnesów drzwiowych
Uchwyt montażowy typu L
do elektromagnesów drzwiowych

Sposób montażu uchwyt montażowego typu L do elektromagnesów drzwiowych
Montaż uchwytu typu L
do drzwi otwieranych na zewnątrz

Uchwyt montażowy typu UL do elektromagnesów drzwiowych
Uchwyt montażowy typu UL
do elektromagnesów drzwiowych

Sposób montażu uchwyt montażowego typu UL do elektromagnesów drzwiowych
Montaż uchwytu typu UL
do drzwi szklanych

Uchwyt montażowy typu ZL do elektromagnesów drzwiowych
Uchwyt montażowy typu ZL
do elektromagnesów drzwiowych

Sposób montażu uchwyt montażowego typu ZL do elektromagnesów drzwiowych
Montaż uchwytu typu ZL
do drzwi otwieranych do wewnątrz

Zwory elektromagnetyczne znajdują coraz szersze zastosowanie w kontroli różnego rodzaju przejść. W związku z tym pojawiają się różnego rodzaju wersje wykonawcze dostosowane do różnych wymagan i różnych warunków zabudowy. Producenci oferują elektromagnesy wpuszczane, które mogą być dyskretniej wkomponowane w futrynę i skrzydło drzwiowe. Są też produkowane elektromagnesy, które mogą pracować w warunkach zewnętrznych. Można w ten sposób zabezpieczać różnego rodzaju furtki czy bramy.

Autor: Aleksy Kordiukiewicz